اعتیاد به موبایل و خطراتی که از آن آگاه نیستید

فضای مجازی و تربیت کودکان از جمله چالش های اصلی خانواده هاست. سال های سال در حوزه روان شناسی، زمینه های مختلفی خلق شد تا به بهتر زندگی کردن بشر کمک کند. در این بین اعتیاد به موبایل موضوعی بود که باید خیلی جدی گرفته می شد اما به هر حال ما در روان شناسی تا دهه های پیش اولویت های مهمی داشتیم. بخشی از اعتیاد ها مربوط به مواد مخدر سنتی و ترکیبات صنعتی و شیمی بود، مانند تریاک، ماریجوانا، کوکائین، هروئین و… بعد از آن مواد مخدر به شکل های دیگری وارد حوزه روان شناسی شد.

ما با نیکوتین هم مواجه بودیم. در واقع نیکوتین در ابتدا در این گستره قرار نمی گرفت، اما به مرور اضافه شده و سبب بروز اختلالات جدی در زندگی انسان ها شد. ناس و… نیز از جمله آنها بودند. کافئین یا قهوه نیز بعداً در مبحث اعتیاد جای گرفتند.

وقتی کمی جلوتر رفتیم، ما با اعتیادهای گسترده تر و مهم تری مواجه شدیم و فضای مجازی و گوشی موبایل هم وارد این سیطره شدند. اعتیاد به موبایل و فضای مجازی هم به عنوان یک مبحث مهم شناخته شد. در مورد آن مدام بحث می شود و این یک موضوع اثبات شده است.

اعتیاد به موبایل در فعالیت های حرفه ای و کاری

بر اساس آماری که در کشورهای غربی به دست آمده بود، مشخص گردید که اگر کسی بیش از 9 ساعت در هفته از موبایل و فضای مجازی استفاده کند، این فرد کاملا یک معتاد است. در صورتی که در روز بیش از یک ساعت و هفده دقیقه از موبایل استفاده کنید شما اعتیاد به موبایل دارید اما ممکن است عده ای در این مورد بگویند که فعالیت و کسب و کار آنها در فضای مجازی است.

در صورتی که فرد فعالیت حرفه ای و کسب و کار در فضای مجازی داشته باشد می توان به این عدد اضافه کرد. می توان گستره اعتیاد را بیشتر باز نمود، اما در صورتی که آقایان و خانم ها به صورت مداوم، بدون هدف و مشخصه زمانی از این فضا استفاده کنند بالطبع دچار اعتیاد شده اند. خانم یا آقا وارد فضای اکسپلور شبکه اجتماعی مانند اینستاگرام می شود، پست ها را پشت هم می بیند و به خودش می آید و متوجه می شود که بیش از سه ساعت است درگیر این فضاست. در واقع او همه چیز را کنکاش کرده، هنرپیشه ها، اخبار سیاسی و اقتصادی را چک کرده و در نهایت می توان گفت که به جای یک وب گردی و بررسی دنیای اینترنت، مسیر او تبدیل به یک ول گردی شده است.

این مقوله را می توان به طبع به عنوان اعتیاد قلمداد کرد. در واقع وقتی شما از حد متعارف فضای مجازی استفاده می کنید در این صورت اعتیاد به موبایل پدید می آید.

نشانه ها و علامت های اعتیاد به موبایل

اعتیاد به موبایل نشانه ها و علامت های زیادی دارد. معمولاً کار سختی نیست که آن را بررسی کنید. اگر جزو افرادی هستید که وقتی گوشی را در کنار خود می گذارید، بیش از 5 تا 10 دقیقه نمی توانید تاب بیاورید و مدام صفحه را چک می کنید که ببینید پیامی دریافت کرده اید، مطلب جدیدی قابل خواندن است، مدام گوشی را چک می کنید شما معتاد هستید. شما نیز اگر صبح از خواب بیدار می شوید یا این که قبل از خواب به سراغ موبایل می روید حتماً اعتیاد دارید. اگر پشت فرمان هستید و هر از چند گاهی گوشی موبایل را استفاده می کنید، درگیر این خطر شده اید. این در مورد جمع خانوادگی نیز صدق می کند. در نتیجه اعتیاد یک قاعده کلی دارد و این زمان یک ساعت و هفده دقیقه است.

حتی برای پدر و مادر هایی که درگیر بی بند و باری در فضای مجازی و استفاده از آن شده اند هم این اتفاق رخ می دهد که فرزند آن ها بیش از حد از این پلتفرم استفاده می کند. در واقع آن ها شرایط زندگی را حتی بدتر از این می کنند که صرفاً به خودشان آسیب وارد کنند و کودک نیز دچار اعتیاد می شود.

اجازه دهید که با یک مثال ظاهراً عجیب این موضوع را بیان کنیم. شما هیچ گاه فرزند خود را تشویق به استفاده از مواد نمی کنید، حتی اگر در بدترین شرایط قرار گرفته، مدام سر به سرتان بگذارد و یا بیش فعال باشد اما در فضای مجازی رویه متفاوت است، اعتیاد به موبایل گاه جدی گرفته نمی شود و افراد فکر می کنند که تخریب جسمی و روحی ندارد.

تشخیص اعتیاد به گوشی

اما چگونه این اعتیاد تشخیص داده می شود؟ در واقع و به زبان ساده ما در روان شناسی با مبحثی روبرو هستیم تحت عنوان آزمایش ها و بررسی های فیزیولوژی که رفتارهای انسان ها در این حوزه بررسی می شود. این حوزه به صورت جسمی خواهد بود، مثلاً وقتی درگیر ترس و استرس می شوید چه هورمونی در بدن شما ترشح می شود؟ رفتارهایی که بیرون از جسم اتفاق می افتد را در بدن انسان بررسی خواهند کرد که در واقع این یک تعریف مشخص از این سبک از روان شناسی است.

نوروترانسمیتر ماده ای است که در بدن در شرایط مختلف ترشح می شود. در بیان ساده می توان گفت که گستره مختلف و وسیعی را در بر می گیرد. یکی از هورمون ها و موادی که ترشح خواهد داشت دوپامین خواهد بود. دوپامین در روان شناسی به نام هورمون هیجان و لذت شناخته می شود.

انتظار می رود که در حالت عادی در سطح استاندارد و در مقدار مشخص در بدن ترشح شود. در رابطه جنسی، بین زن و شوهر، در بهترین و ایده آل ترین شرایط، بدون استرس و تنش، این هورمون در نرمال ترین سطح ترشح می شود. در واقع این حجم ترشح بین صد تا صد و بیست واحد خواهد بود. این حداکثر رنجی است که مغز من و شما، به عنوان انسان می تواند ترشح کند. این البته مربوط به زن و مرد متاهل خواهد بود که در شرایط شرعی ارتباط دارند.

ترشح هورمون در سطح بالا و آسیب به فرزند شما

سوال مهم: آیا در فرزندان و کودکان شما این هورمون به همین مقدار ترشح می شود؟ باید بگوییم که خیر، چون آن ها در رابطه ای شرعی نیستند و مجرد بوده و توان تولید آن را ندارند. انسان های بالغ بین صد تا صد و بیست را آزاد می کنند. البته که این سوال نیز در ذهن شما ایجاد می شود که آیا ممکن است این مقدار بیش از صد تا صد و بیست واحد باشد؟ باید بگوییم که باز هم بله، شما می توانید این مقدار را بیش از این رنج ترشح کنید.

در صورتی که تنش، استرس و یا استفاده از مواد مخدر نیز وجود داشته باشد، این رنج بیشتر می شود. به طور مثال تریاک حدود دویست واحد آزاد خواهد کرد که این عدد دو برابر یک رابطه جنسی است. اما با وجود این امتیاز چرا ما مدام اصرار داریم که مواد مخدر تاثیرات منفی روی ما دارد؟

در کوکائین این عدد بیش از سیصد و در هروئین چهارصد واحد است. در حال حاضر خطرناک ترین ماده ای که شناخته شده است، شیشه خواهد بود. رنج شیشه برای تولید این ماده بیش از هزار و دویست واحد خواهد بود. حدود دوازده برابر عادی و رنج نرمالی که افراد متاهل می توانند آن را به دست آورند. به همین دلیل است افرادی که به سمت مواد مخدر می روند دیگر راه برگشتی ندارند.  (در ادامه در مورد ارتباط آن با اعتیاد به موبایل و ماهیت توضیح شرح خواهیم داد.)

مشکلات رفتاری و اخلاقی

آنقدر این رنج بالاست که فرد با مشاهده تمامی آسیب های جسمی و روحی در خود، همچنان ترجیح می دهد که این وضع را پایش و پی گیری کند. در واقع عموم افرادی که درگیر این گونه مواد مخدر می شوند، دیگر راه برگشتی ندارند. چون آن ها به دنبال دریافت نرخ پایین آن نیستند. توجیه این افراد هم این است که کم تر زندگی کنند اما شرایط خوبی داشته باشند. مواد مخدر شاید بدترین اتفاقی باشد که هر انسان می تواند آن را تجربه کند.

اما در این شرایط چه اتفاقی برای مغز می افتد؟ اجازه دهید این گونه توضیح دهیم؛ زمانی که شما بیش از حد از توان بدن خود از آن کار می کشید به مرور از کار می افتد. به طور مثال رنج تپش قلب در اثر مصرف مواد مخدر بیش از حد خواهد شد و فشار به بدن لحظه به لحظه افزایش می یابد. اعتیاد به موبایل البته چنین ساختاری دارد.

مثلا در مورد ریه ها نیز می توان این مثال را شرح داد. وقتی شما فشار زیاد و هوا بیشتری به ریه وارد کنید دچار فرسودگی می شود. طراوت در روحیه و ظاهر فرد نیز به مرور از بین می رود.

ارتباط سطح بالای هیجانات در فضای مجازی با اعتیاد به آن

حال ارتباط این موضوع با اعتیاد به موبایل چیست؟ به بیان ساده فضای مجازی و موبایل موجب اعتیاد می شود. برای این که متوجه شوید رنج آزاد کردن دوپامین در موبایل ها چقدر است، بازی های قدیمی Snake یا مار را به یاد بیاورید. تجربه این بازی برای هر انسان موجب ایجاد 50 واحد دوپامین می شود. شاید فکر کنید که این بازی واقعا چیز خاصی نیست اما باید بدانید که هر چه هیجان بازی بالاتر می رود، این رنج نیز افزایش می یابد و این به مرور خطرناک می شود.

بازی هایی که جلوه های بصری بیشتری دارند میزان ترشح بیشتری دارند که این عدد حتی به 150 هم می رسد. این عدد برای کودک شما یک اثر تخریب پذیر است. حتی می توانید این موضوع را تست کنید. فرزند شما ممکن است عاشق یک خوراکی خاص باشد و مدام در مورد آن صحبت کند اما زمانی که با موبایل خود مشغول بازی است، کلیت این علاقه را رها می کند. اعتیاد به موبایل یک مقایسه بین سطح بالای دوپامین و کم بودن آن در دیگر سرگرمی ها است.

سوال مهم دیگر، در این وضعیت و در صدد اعتیاد به موبایل در فرزند خود چه کنیم؟ در یک پاسخ خیلی ساده باید گفت که لازم است مراقب باشید، در واقع نباید اجازه دهید که از مغز کار زیادی کشیده شود، هرچه میزان بازی خشن تر شود، تجربه جذاب تری باشد می تواند این رنج را تا 400 واحد دوپامین برساند که این عدد بسیار وحشتناک است. تمامی این اعداد با استناد تحقیقات روی انسان ها و افکار شناسی و البته شخصیت شناسی آمریکا است. جایی که روان شناسی متولد شده و آن را مهد روان شناسی دنیا می دانند.

اعداد پاسخگوی شما هستند!

در مورد تمامی این اعداد تحقیقات انجام شده است. در مقابل این موضوع یک پرسش دیگر مطرح می شود که آیا کودکی که فقط بازی های ویدیویی را تجربه می کند نیز درگیر این خطر است؟ حتی اگر از شبکه های اجتماعی استفاده نکند باید گفت که بله! این را می توانید با استناد به موضوعات بالا بررسی کنید.

این مشکلات و اعتیاد به موبایل باعث می شود که فرزند شما نسبت به آینده حسی نداشته باشد. حتی در زمان ازدواج و ارتباط با همسر خود نیز این مشکل در او وجود خواهد داشت و او از ازدواج خود راضی نخواهد بود. دنیای مجازی هم رنج دوپامینی به انسان تزریق می کند که در دنیای واقعی دیده نمی شود. چت و ارتباط به صورت پیام یا تلفنی با شخصی دیگر می تواند رنج دوپامین بالاتری نسبت به ایجاد ارتباط با همسر و یا هم کلام شدن با او تولید کند.

جمع بندی: کمپ هایی برای ترک اعتیاد به موبایل

در حال حاضر در دنیا کمپ هایی برای ترک اعتیاد به موبایل در نظر گرفته شده است. در کشور ما نیز این مراکز تاسیس شده است. عده ای وارد این فضا می شوند، محیط به صورت کامل ایزوله خواهد بود، آن ها هیچ وسیله ارتباطی نخواهند داشت و تمام پل ها به دنیای مجازی بسته می شود.

اعتیاد به فضای مجازی می تواند فاجعه باشد، در این مباحث بهتر است که به علم استناد کنید و در این حوزه از متخصص نظر بخواهید. استفاده از اطلاعات روان شناسی و حوزه های تخصصی می تواند پاسخ درستی برای شما باشد. انسان ها به هر حال در هر موقعیت کاری و شغلی و حتی با علم بر یک موضوع دچار اشتباه می شوند. شاید این موضوع برای شما به این صورت مطرح شود که حتی فرزند روان شناس یا یک روان شناس نیز ساعت ها از موبایل و فضای مجازی استفاده کند اما در نهایت موضوع این است که اعتیاد به موبایل در تمامی اقشار وجود دارد.